Erfenis in België: meer dan 5.000 erfgenamen wijzen elke maand af om schulden te vermijden

In de eerste zes maanden van 2024 hebben 30.656 Belgen gratis bij de notaris afstand gedaan van een erfenis, wat een stijging van 11% betekent ten opzichte van dezelfde periode in 2023. Erfgenamen vermijden zo dat ze de schulden van de overledene moeten betalen.

De cijfers van Fednot, de Federatie van het Notariaat, tonen aan dat 310.651 Belgen tussen maart 2018 en juni 2024 via een notariële akte al afstand hebben gedaan van een nalatenschap. Dit komt neer op een gemiddelde van 4.087 Belgen per maand. In de eerste zes maanden van 2024 hebben 30.656 personen zich al tot een notaris in België gewend om een erfenis te weigeren, wat overeenkomt met een gemiddelde van 5.109 personen per maand (+7,4%).

"Het feit dat burgers nu niet langer naar de rechtbank moeten om afstand te doen van een nalatenschap, maar dit kunnen regelen bij een notariskantoor in hun buurt, verklaart grotendeels de stijging van deze cijfers," zegt Sylvain Bavier, notaris en woordvoerder van notaris.be. "Deze procedure is gratis en wordt steeds bekender bij het grote publiek, wat een andere verklaring kan zijn voor het groeiende succes ervan."

Een overlijden, drie mogelijkheden

Bij een overlijden heeft de erfgenaam drie mogelijkheden: de nalatenschap zuiver en eenvoudig aanvaarden, ze zuiver en eenvoudig weigeren, of ze aanvaarden onder voorrecht van boedelbeschrijving. Dit laatste betekent dat de erfgenaam enkel verkrijgt wat er overblijft van het actief van de nalatenschap nadat de schuldeisers zijn voldaan. Deze laatste optie wordt aanbevolen als de erfgenaam niet zeker is over de exacte inhoud van de erfenis. De notaris zal dan een inventaris opstellen van het actief en passief van de nalatenschap.

Concreet, als de erfgenaam zeker weet dat de schulden van de nalatenschap groter zijn dan het actief, kan hij afstand doen van de erfenis. Dit moet gebeuren via een verklaring bij de notaris in een authentieke akte. De weigering van een nalatenschap kan gratis gebeuren als het netto-actief van de erfenis (het bedrag dat de erfgenaam ontvangt na aftrek van alle schulden) niet hoger is dan 6.093,20 euro.

Bijkomende kosten

Deze kosteloosheid dekt niet de extra administratieve stappen die vereist kunnen zijn afhankelijk van het dossier van de erfgenaam en die extra kosten met zich mee kunnen brengen. Soms zijn bijkomende opzoekingen en verificaties nodig.

Bijvoorbeeld, als een erfgenaam afstand doet van een nalatenschap, moeten zijn kinderen op hun beurt een beslissing nemen. Als sommigen van hen minderjarig zijn, is de toestemming van de vrederechter verplicht om hen toe te laten de nalatenschap te weigeren. Bovendien geeft de vrederechter soms de voorkeur aan een aanvaarding onder voorrecht van boedelbeschrijving in plaats van een zuivere weigering, wat extra formaliteiten en dus inventariskosten met zich meebrengt.

Een definitieve weigering

Een afstand van een nalatenschap is definitief. Als een erfgenaam weigert, kan hij de erfenis later niet meer aanvaarden, zelfs als hij achteraf ontdekt dat de overledene over belangrijke activa beschikte waarvan hij niet op de hoogte was. De wet erkent slechts één situatie waarin een erfgenaam op zijn weigering kan terugkomen: hiervoor moeten twee voorwaarden vervuld zijn. Enerzijds moet de herroeping plaatsvinden vóór het verstrijken van de verjaringstermijn van 30 jaar. Anderzijds mag geen enkele andere erfgenaam de nalatenschap reeds aanvaard hebben, zelfs niet onder voorrecht van boedelbeschrijving. De herroeping heeft als gevolg dat de erfgenaam geacht wordt nooit afstand te hebben gedaan van de nalatenschap en deze te hebben verkregen vanaf de eerste dag van de openstelling van de erfenis.

Hoeveel tijd heeft men om afstand te doen van een nalatenschap?

In theorie heeft een erfgenaam 30 jaar om afstand te doen van een erfenis. "Maar het is beter om niet te lang te wachten", stelt Sylvain Bavier. "Anders riskeert de erfgenaam iets te doen wat wordt beschouwd als een stilzwijgende aanvaarding van de erfenis. Hij zal dan de schulden van de overledene moeten blijven betalen. Zelfs de overschrijving van een klein bedrag van de rekening van de overledene naar de rekening van de erfgenaam wordt bijvoorbeeld beschouwd als een stilzwijgende aanvaarding van de hele erfenis."

Zodra de erfgenaam afstand heeft gedaan van de erfenis, kunnen de schuldeisers van de overledene hem niet meer aanspreken voor de betaling van hun vorderingen.

L.S.