Belgen betaald om stroom te verbruiken: teken van een versnelde energietransitie

België kende op zondag 11 mei 2025 een ongezien fenomeen op haar elektriciteitsmarkt: tussen 13u en 14u dook de prijs van een megawattuur naar een historisch dieptepunt van -462 euro – ongezien in België én West-Europa. Deze spectaculaire situatie, waarbij consumenten met een dynamisch contract letterlijk betaald werden om stroom te verbruiken, illustreert de grote omwentelingen op de Belgische en Europese energiemarkt.

Waarom zo'n negatieve prijs?

Verschillende factoren droegen bij aan deze prijsklap:

• Massale zonne- en windproductie: De uitzonderlijk zonnige zondag liet zonnepanelen op volle capaciteit draaien in heel West-Europa, terwijl ook de wind genoeg blies om veel windparken, vooral in Nederland en België, te activeren.
• Lage vraag: Zoals vaak in het weekend was de vraag naar elektriciteit laag, wat het onevenwicht tussen productie en consumptie versterkte.
• Export en technische beperkingen: België exporteerde haar overschotten naar Duitsland en Frankrijk, waar kerncentrales hun productie moesten terugschroeven – met aanzienlijke kosten voor de Franse netbeheerder tot gevolg.

Dit fenomeen is niet langer uitzonderlijk: in de eerste vier maanden van 2025 kende België al 112 uur met negatieve prijzen, tegenover 71 in dezelfde periode van 2024 en slechts 37 in 2023. Deze stijging is het gevolg van de forse toename aan hernieuwbare capaciteit in de afgelopen jaren én een bijzonder gunstig voorjaarsweer.

Wie profiteert van deze negatieve prijzen?

• Houders van dynamische contracten: Ze zijn nog zeldzaam, maar konden tijdens deze uren geld verdienen door stroom te gebruiken.
• Alle consumenten: Ook wie een vast of variabel contract heeft, profiteert indirect van de daling van de gemiddelde prijzen. In mei 2025 daalden de tarieven gemiddeld met 12,37% tegenover april, wat jaarlijkse besparingen van 280 tot 450 euro kan opleveren, afhankelijk van de regio en het contracttype.
• Producenten en investeerders in opslag: Deze situaties stimuleren de ontwikkeling van industriële en huishoudelijke batterijen om overschotten op te vangen en prijsschommelingen te temperen.

De grenzen en uitdagingen van het systeem

Hoewel negatieve prijzen voordelig lijken, wijzen ze vooral op een mismatch tussen productie en verbruik. Deze situatie vereist structurele aanpassingen aan het elektriciteitssysteem:

• Vraagsturing: Slim gebruik van elektriciteit (laadbeurten voor elektrische voertuigen, uitgestelde huishoudtoestellen…) moet gestimuleerd worden om tijdens piekmomenten in hernieuwbare productie te verbruiken.
• Uitbouw van opslag: Batterijen en andere opslagoplossingen zijn strategisch om overschotten op te vangen en verspilling van groene energie te voorkomen.
• Hervorming van markten en prikkels: Negatieve prijzen maken het nodig om ondersteuningsmechanismen en netwerkbeheer te herzien om investeringen rendabel te houden en de bevoorrading te waarborgen.

Moet u van energiecontract veranderen?

De sterke prijsdaling zet veel consumenten aan tot heroverweging van hun energiecontract. Vergelijkingssites raden aan om te kiezen voor variabele contracten, die deze maand bijzonder voordelig zijn – vooral in Brussel en Wallonië. Toch waarschuwt de federale regulator CREG: voor de meeste huishoudens is er geen haast, want 70% van hen heeft al een variabel contract dat automatisch de prijsdalingen weerspiegelt. Enkel wie in 2023 of 2024 een vast contract afsloot, moet overwegen om over te stappen.

Conclusie

De recorddaling van de elektriciteitsprijs in België markeert een belangrijk moment in de energietransitie. Ze onderstreept zowel het succes van hernieuwbare energie als de noodzaak om het elektriciteitssysteem aan te passen aan steeds meer variabele productie. Voor consumenten is dit hét moment om zich te informeren, hun contract te optimaliseren en eventueel te investeren in opslag- of slimme energieoplossingen.

“Negatieve prijzen zijn het teken van een versnellende transitie. Ze stimuleren flexibiliteit, innovatie en een herdenken van onze relatie met energie.” – Joannes Laveyne, energie-expert aan de UGent